)
Ramadan. Voor moslims wereldwijd een heel belangrijke maand waarin het vasten centraal staat. Een dagelijkse fysieke én mentale uitdaging. Tussen zonsopkomst en zonsondergang moeten zij zich onthouden van eten, drinken, roken en seksuele activiteiten.
Voor patiënten in een tbs-kliniek brengt de ramadan unieke uitdagingen met zich mee. Zij worstelen met psychiatrische aandoeningen en gebruiken vaak medicatie. Vasten kan in dat geval heel onverstandig zijn. Bovendien ontmoeten patiënten hun familie niet elke avond tijdens de iftar, en gaan ze niet zoals andere moslims naar de moskee.De ramadan ziet er binnen de muren van een tbs-kliniek simpelweg anders uit. Hoe gaan we hier in een tbs-kliniek mee om? En hoe is dat voor de patiënten? De imam van de kliniek en patiënt Omar* vertellen hierover.
Tijdens de ramadan staan spiritualiteit, zelfdiscipline en verbondenheid centraal. Moslims streven deze periode naar innerlijke groei, zelfbeheersing en bezinning. Door te vasten, leren zij verlangens en lusten te beheersen. Honger en dorst ervaren zorgt voor medeleven met de armen, en voor dankbaarheid naar God.
Moslims vinden de spirituele verdieping onder andere door de Koran te lezen én te begrijpen. Dat doen zij het hele jaar, maar tijdens de ramadan ligt hier de nadruk op. Het is immers een manier om dichter bij God te komen. Dit gevoel van verbondenheid strekt zich ook uit naar de gemeenschap. Tijdens de iftar komen families samen om het vasten te verbreken. Wereldwijd worden moskeeën massaal bezocht. Dat geeft een gevoel van saamhorigheid.
Wel of niet vasten?
Voor Omar geldt dat hij vast op zijn eigen manier. ‘Ik sta elke dag op met de intentie om te vasten, maar als het te lastig wordt, kies ik ervoor om niet te vasten. Door mijn behandeling kan ik al jaren niet de ramadan doen zoals vroeger. Die beperkingen ken ik ondertussen. Ik streef naar het beste wat ik kan doen.’
Niet voor alle patiënten is vasten verstandig. De imam vertelt: ‘Een paar jaar geleden was er een patiënt die wilde vasten. Hij nam medicatie om 08.00, 12.00, 17.00 en 21.00 uur. Hij wilde die medicatie naar de avond verplaatsen. Dat kon simpelweg niet, de patiënt zou zijn gezondheid in gevaar brengen. Ik heb toen veel met de patiënt gesproken om hem daarvan te overtuigen.’
Er zijn alternatieven
Er ligt veel druk op het vasten. ‘Patiënten vinden zichzelf zwak als ze niet vasten, maar schamen zich ook tegenover hun familie. Er zijn alternatieven voor het vasten. Je kunt de dagen waarop je niet gevast hebt, op een later moment inhalen. Of je kunt deze dagen afkopen, dat heet Fidyah. Je schenkt dan een bepaald bedrag aan een arm gezin. Ik leg aan de patiënten uit dat ze dan niet minder zijn dan een moslim die tijdens de ramadan wél gevast heeft. Gelukkig begrijpen ze dat vaak’.
Samenzijn tijdens de iftar en het Suikerfeest
Tijdens de iftar komt de familie bij elkaar en wordt het vasten verbroken. Omar vertelt: ‘Ik herinner me altijd die momenten als kind. Als ik aan de ramadan denk, zie ik enkel het samenzijn voor me.’ Het is lastig om dit in de kliniek te organiseren. Maar de imam is elke donderdagavond in de kliniek. ‘Op donderdag kunnen de patiënten na het verbreken van het vasten naar mij komen. Zo creëren we, binnen de mogelijkheden van de kliniek, toch een moment van samenzijn.’
Het Suikerfeest – Eid al-Fitr – markeert het einde van de ramadan en wordt in de kliniek gevierd. Het is een moment van vreugde, dankbaarheid en samenzijn. ‘Er wordt gekookt door collega’s en patiënten. Na het gebed eten, praten en lachen we, en luisteren we naar Islamitische muziek. De patiënten zijn ver van hun familie, maar op die avond beschouwen wij elkaar als familie.’ Omar waardeert dit. ‘Het is anders dan thuis, maar er wordt aan ons gedacht. Het is fijn om samen stil te staan en de ramadan met elkaar af te sluiten.’
Mentaal sterker worden
De ramadan is een periode waarin Omar extra stilstaat: ‘Ik probeer me bewuster te zijn van mijn leven. Ik luister bijvoorbeeld meer naar vogeltjes, naar de wereld. Ik denk na over de manier waarop ik met mensen wil omgaan. Gewoon aardig zijn, socialer zijn en meer geduld hebben.’
Omar wil graag nog meer verdieping aanbrengen in zijn geloof. ‘Ik kan de Koran goed lezen, maar ik wil het ook begrijpen. Mijn doel is meer kennis opdoen van de Koran en van de Arabische taal. Alleen het voorlezen van de Koran doet mij al goed, geeft mij al innerlijke rust. Hoe zou ik me dan voelen als ik weet wat het betekent?’
De ramadan draait niet om het perfect uitoefenen van je geloof. Het draait om reflectie en bezinning. In de woorden van de imam: ‘Niemand is perfect. Wij maken allemaal fouten, bewust of onbewust. Het gaat erom dat je leert van die fouten en probeert deze niet te herhalen.’
*Om de privacy van Omar te waarborgen, hebben we zijn naam veranderd.
)
)